Iğdır Düşünce Otağının bu haftaki konuğu Araştırmacı yazar Sözer AKYILDIRIM oldu. Söz Kafe'de yapılan söyleşiye yoğun bir dinleyici topluluğu katıldı.
Kenan Karadağ'ın yönettiği söyleşide konuşan Sözer Akyıldırım yaptığı konuşmada ikinci dünya savaşı yıllarında Türkiye'ye sığınan mültecilerden bir kısmının Sovyetler Birliğine iade edildiğini bu iadelerin, devletler arası
mütekabiliyet gereği (suçluların iadesi) yapıldığını anlattı. Söz konusu mültecilerin veya
sığınmacıların Aras Nehri üstündeki, Boraltan Köprüsünden geçirildiği iddiasının tümüyle
yalan olduğunu anlattı. Bugüne kadar böyle bir köprü varsa bunu ve iadelerin nasıl
yapıldığını geçmiş dönem hükümetlerin bu konu hakkında neden açıklama yapmadıklarını
sordu. Boraltan köprüsü meselesi siyasi bir malzeme olarak kullanılmıştır. Türk Tarih Kurumu
sorumluluk duyarak konu hakkında maalesef kamuoyuna, bilgilendirme yapmamıştır.
Sözer Akyıldırım konuşmasına şöyle devam etmiştir:
Boraltan Köprüsü olayını ilk kez gündeme getiren isim DP Tekirdağ milletvekili Şevket
Mocan'dır. Şevket Mocan'ın Sovyetler Birliğine iade edilen Rus Mültecilere ilişkin soru
önergesi Mayıs 1951 yılında TBMM'ne verilir. Gündeme geldiği tarih 18 Temmuz
1951'dir.
Mocan'nın soru önergesi şöyle idi:
1-Muhtelif tarihlerde memleketimizde siyasi mültecilik haklarına dayanarak iltica etmiş
156 mülteci 1947 senesinde, milletlerarası hukuk kaidelerine tamamen aykırı olarak
Sovyet Rusya'ya teslim edildikleri doğrumu dur?
2-Facia kurbanlarının sevk şekli de kurban gönderilen mabudun usullerine uygun
olmasından ve akıbetlerini görmesinden, teslim işinde vazifeli yedek subay posta müfettişi
Reşat'ın asabi rahatsızlığa uğradığı ve sinir hastanelerine elveym tedavi olduğu doğru
mudur?
Dönemin adalet Bakanı Rüknettin Nasuhioğlu, soru önergesine Dışişleri, İçişleri ve Milli
Savunma bakanlıklarından aldığı bilgiler doğrultusunda cevap verir:
23 Şubat 1945 tarihinde Almanya ve Japonya'ya karşı harb ilan etmemiz üzerine,
müttefiklerimiz arasında yer almış bulunan Sovyet Rusya kendi tebasından olan askeri
mültecilerin iadesini istemiştir. Bunun üzerine Dışişleri Bakanlığımızca Başbakanlığa
yazılan 22.V.1945 tarihli tezkerede, Almanya ve Japonya ile harb haline geçmemizden
sonra memleketimize iltica etmiş müttefiklerimiz tebaasından asker olanların
mütekabiliyet şartiyle iadelerinin uygun olacağı teklif edilmiştir. Keyfiyet Bakanlar
kurulunca incelenerek neticede ittihaz olunan Mayıs 1945 gün ve 3/2563 sayılı kararla,
Almanya veya Japonya veya her ikisi ile harb halinde olan devletler uyruğunda
memleketimizde bulunan mültecilerin yalnız askerlik hizmetine mensup olanların
mütekabiliyet esası çerçevesinde iade edilmeleri tasvip edilmiştir. Bu karar mucibince ve
Ankara'daki Sovyet sefareti ile mütekabiliyet esasını tesbit eden bir nota teatisi suretiyle
237 Sovyet Askeri mültecisinden 195'i ilk parti olarak 6.VIII.1945 tarihinde TIHMIS
KAPISINDAN Sovyetlere iade edilmiştir. Fakat Sovyetlerin, Rusya'ya iltica etmiş olan bir
subayımızla iki erimizi izlerinin bulunamadığını beyanla geri vermedikleri ve bu suretle
mütekabiliyet esasını ihlal ettikleri cihetle, mütebakisinin ve ilk partisinin sevki esasında
yolda kaçan birkaç kişinin iadesinden vazgeçilmiştir. Bundan sonra Başbakanlığın
tensibiyle Dışişleri, İçişleri ve Milli Savunma Bakanlıklarının temsilcilerinden kurulan
komisyonca tanzim olunan rapor Bakanlar kurulunun I.IX.1947 tarihi toplantısında
incelenerek komisyon raporuna göre işlem yapılması uygun görülmüş ve böylece Yozgad
kampının dağıtılarak yurdumuzda kalmayı arzu edenlerin Türk ırkından olanların
vatandaşlığımıza alınması esası kabul edilmiştir.
Teslim işinde vazifeli yedek subay posta müfettişi Reşad'ın asabi rahatsızlığa uğradığı ve
elyevm sinir hastanesinde tedavi edilmekte olduğu hakkında bilgi mevcut değildir.
İkinci Dünya Savaşı yıllarında Türkiye, Savaşın uğramadığı ender ülkelerden biridir. Bu
nedenle de sıklıkla mülteci akınına uğramaktaydı. Bunların önemli bir bölümü Alman
işgaline uğrayan Ege adalarındandı. Türkiye karasularından geçmek isteyen ve mülteci
taşıyan gemileri de anmak gerekir. Türkiye giderek artan mülteciler sorununu hukuki
düzenlemeler yaparak (1941) çözmeye çalışırken diğer taraftan özellikle Almanya ve
Sovyetler Birliğinin husumetini çekmemeye gayret ediyordu. Çünkü izlenen denge
politikası, saldırıya yol açacak bir gerekçe vermemeyi amaçlıyordu. Ülkenin yönetici
kadrosu, İnönü başta olmak üzere, Birinci Dünya Savaşında yapılan hatayı tekrar
etmemek ve elden geldiğince savaşın dışında kalmak niyetiydi.
Sonuç olarak iade edilenler öldürüldü mü? Bilmiyoruz. Öldürülmüşlerse de bu son derece
üzücüdür. Kesin kanıt söz konusu değildir. Yaşanan süreç, diplomasi, dönemin aktörleri
eleştirilmeyi hak edebilirler. Bununla birlikte eleştirilen kişinin milli mücadele kahramanı
İsmet İnönü'nün olması üzücü olmuştur.
Boraltan köprüsü olayı 1965 yılı seçimlerinde de gündeme getirildi.7 Ekim 1965 tarihli
Adalet Gazetesi'nde çıkan imzasız başyazıda Boraltan faciası (!) İnönü'nün günahları
arasında sayılmıştır. 
Boraltan faciası olayı üzerine ağıtlar, şiirler yazılmış, bir de film
yapılmıştır. Mehmet Kılıç'ın yönetmenliğini yaptığı Cüneyt Arkın, Oya Aydoğan, Baki
Tamer gibi oyuncuların rol aldığı ''Güneş ne zaman doğacak'' adlı filmde benzer bir konu
işlenmiş ve 1945 yılında Sosyalist bir ülkeden Türkiye'ye iltica eden daha sonra düşmana
verilen ve sınırda şehit edilen 150 Türkün aziz hatırasına atfedilmişti.